Een overeenkomst is snel gemaakt. Maar hoe klein of groot ze ook is, soms houdt een partij zich niet aan de gemaakte afspraken en zit je opeens muurvast. Kan je uit die impasse geraken zonder tussenkomst van de rechtbank? Het korte antwoord: ja. Het lange antwoord doen we graag uit de doeken in deze blog.

Afspraak is afspraak

Van een brood kopen, gaan tanken, het aanschaffen van een gsm-abonnement tot je huis verkopen, een auto kopen of de renovatie van je dak aanpakken. We schudden elkaar meermaals per dag de hand om een overeenkomst te beklinken. Maar wat als de kopers van je huis opeens niets meer laten weten? De garage geen updates meer geeft over je gekochte wagen? Of de aannemer van de aardbol verdwenen is? Het lijkt alsof beide partijen vastzitten. Jij kan geen nieuwe kopers vinden voor je huis, en ook de kopers zelf zitten aan de overeenkomst vast. Want bij overeenkomsten geldt sinds mensenheugenis de regel pacta sunt servanda, in mensentaal: afgesproken is afgesproken. In art. 5.69 van ons Burgerlijk Wetboek staat het als volgt: “Een contract dat geldig tot stand is gekomen, strekt degenen die het hebben gesloten tot wet.” Klaar en duidelijk. Of niet?

Geboorte van een nieuwe oplossing

Er bestonden altijd al enkele mogelijke oplossingen voor dit probleem. Zo kan je in gezamenlijk overleg de overeenkomst beëindigen, al lukt dat vaak niet omdat partijen het niet eens raken over de voorwaarden. Je kan ook proberen om de uitvoering van de overeenkomst via de rechtbank af te dwingen. Een tijdsintensieve oplossing, zonder garantie op succes. Omdat het vertrouwen vaak ver zoek is, is een veel gekozen uitweg het ontbinden van de overeenkomst. Vroeger betekende dat per definitie een ticketje richting de rechtbank. Enkel de rechter kon beslissen over het al dan niet ontbinden van een overeenkomst. Al zorgde dat wel voor tijdverlies, onzekerheid en kosten. En intussen zat je nog steeds vast.

De rechtspraak zag het probleem. Het voorbije decennium dokterde men dan ook een oplossing uit die wél effectief blijkt: de eenzijdige buitengerechtelijke ontbinding van een overeenkomst. Daarbij kan een partij dus eenzijdig een overeenkomst stopzetten buiten de rechtbank om. Creatief en innovatief, maar een oplossing die niet was voorzien in de wet. Het duurde zelfs nog tot 2019-2020 voordat het Hof van Cassatie het licht voor deze oplossing ook écht op groen zette. Bij de hervorming van het verbintenissenrecht erkende de wetgever dat dit een goede oplossing kan zijn en werd de mogelijkheid tot een eenzijdige buitengerechtelijke ontbinding expliciet opgenomen in de wet.

Toepasbaar in twee gevallen

De eenzijdige buitengerechtelijke ontbinding kan worden toegepast in twee specifieke gevallen:

1. Wanneer de mogelijkheid tot eenzijdige buitengerechtelijke ontbinding in bepaalde situaties opgenomen werd in de overeenkomst (Art. 5.92 Burgerlijk Wetboek).

2. Ontbinding door kennisgeving door de schuldeiser aan de schuldenaar. Nadat de schuldeiser nuttige maatregelen heeft genomen om de niet-nakoming van de schuldenaar vast te stellen, kan de schuldeiser het contract – op eigen risico – ontbinden door middel van een schriftelijke kennisgeving aan de schuldenaar. Daarin worden de tekortkomingen netjes opgelijst (Art. 5.93 Burgerlijk Wetboek).

Vooral het tweede geval komt in de praktijk het vaakst voor. Al moet er wel aan een aantal cumulatieve voorwaarden voldaan worden voordat je de overeenkomst ook daadwerkelijk eenzijdig kan ontbinden. Zo moet het over een wederkerige overeenkomst gaan en moet de wanprestatie ernstig genoeg zijn. Daarnaast moet je de tegenpartij op voorhand verwittigen van je actie en dient er ook op voorhand een ingebrekestelling verstuurd te worden waarin de wederpartij nog een laatste redelijke termijn krijgt om de overeenkomst na te leven. Een allerlaatste kans dus.

Speciale gevallen

Interessant om te weten is dat je niet de volledige overeenkomst hoeft te ontbinden in deze procedure. Dat kan ook gedeeltelijk. Zijn er meerdere partijen of meerdere prestaties verbonden aan een overeenkomst? Dan kan je gaan voor een gedeeltelijke ontbinding om zo jezelf te bevrijden van de partij die de afspraken niet naleeft. In uitzonderlijke omstandigheden is het zelfs mogelijk om te ontbinden wanneer de tegenpartij nog geen (wan)prestatie heeft geleverd, maar het er wel zit aan te komen. Dat valt onder de term anticipatory breach: een manier om je te weren tegen het nakende onheil dat in de lucht hangt.

Actie-reactie in de rechtbank

Een eenzijdige buitengerechtelijke ontbinding klinkt dus als een prima manier om de rechtbank te vermijden en snel je handen terug vrij te hebben. Al betekent het niet automatisch dat de rechtbank buitenspel staat. De rechtbank mag nog steeds beoordelen of de eenzijdige buitengerechtelijke ontbinding wel correct is. Want de tegenpartij gooit soms nog roet in het eten als ze de ontbinding onterecht vindt. In dat geval buigt de rechtbank zich toch over de zaak. En kan het zijn dat je een schadevergoeding moet betalen of de overeenkomst toch moet uitvoeren. Of je stapt zélf naar de rechtbank om jouw geleden schade te laten vergoeden.

De eenzijdige buitengerechtelijke ontbinding is dus een praktische, snelle manier wanneer je vastzit aan een overeenkomst en de andere partij niet

meewerkt. Maar het is niet zonder risico. Je zorgt er dus maar beter voor dat je deze oplossing vooraf goed overdenkt. Zorg daarbij altijd voor juridische ondersteuning! Gelukkig heeft Feitelijk Advocaten alle expertise in huis. Neemt contact met ons op.